Ensors " Intrede van Christus in Brussel" (as seen at the Getty Centre, LA)
Op een warme zomerdag in juli sta ik voor het monumentale schilderij, het echte, niet de kopie; ik ben met het speciale treintje de heuvel opgereden naar het prachtige "Getty Center” , hoog op een heuvel in Brentwood, Los Angeles. De immense hal ademt ruimte en licht en overal rondom is er het uitzicht op de Californische sierra; een adembenemend décor. Deze moderne witte kunsttempel herbergt een schat aan werken, van de oudheid tot de moderne tijd, verzameld door oliemagnaat Jean Paul Getty en hier allemaal gratis te bewonderen.
Hier dus, in zaal X , "European art 1850-1950" , hangt "Christ's entry into Brussels in 1889" by James Ensor, (Belgian,1860-1949) op ware grootte. Het werk hangt tegen een donkerrode achtergrond , die de felle kleuren nog benadrukt. Aan de aanpalende muren: "Irises" by Vincent Van Gogh (Dutch, 1853-1890 ) en "Starry Night" by Edvard Munch (Norwegian, 1863-1944).
Ik ga dichterbij en stap in het schilderij. Nu bevind ik me niet langer hier, in dit land aan de overkant, maar keer terug naar mijn stad, naar het oude “Ilot Sacré “ tussen Brouckère en Zavel en met in het hart daarvan: het mooiste plein ter wereld.
Een lentedag, eind 19e eeuw op die Grand Place. De gildehuizen zitten verstopt achter een massa volk, het stadhuis op de achtergrond is dringend aan restauratie toe.
Mijn blik wordt naar de tengere man op een ezel gezogen, rond hem een wriemelende mensenmassa.
Iemand roept "Vive Jésus, roi de Bruxelles".
De fanfare met als motto "Toujours Réussi" speelt een vrolijk lied, iets typisch Belgisch, zoals "Ziet de boerinnekes met hun rokskes draaien, van achter en vanvoor, ge ziet er lossen door".
De burgemeester en schepenen staan op de eerste rij, zoals altijd, maar ze dragen maskers, zoals ze vaak doen. "Nihil sub sole novum"....
Op het podium lijkt een klein circus te zijn neergestreken, met clowns en acrobaten.
Ook de bisschop is van de partij, maar hij is hier niet gewenst. Kijk maar: hij wordt zo dadelijk afgevoerd, "Weg met hem", roept de massa luidkeels.
Boven het gewoel hangt een groot spandoek "Vive la sociale", maar dat is slechts voor de schone schijn...
Mijn blik gaat weer naar de figuur op het ezeltje. Natuurlijk denk ik daarbij aan de talloze beelden van een man die -omgeven door eenzelfde menigte - door een andere stad reed. Ik bekijk zijn gelaatstrekken van dichterbij en inderdaad: de gelijkenis met James Ensor is treffend.
Dat intrigeert mij: waarom zou een schilder op het einde van de 19 e eeuw in de voetsporen willen treden van die mythische man? Heeft Ensor in de "man van smarten" zichzelf herkend?
Is het niet ironisch dat een werk waarin miskenning en onbegrip centraal staan, juist geleid heeft tot wereldwijde erkenning?
Ik maak me met enige moeite los uit de wereld van het schilderij, keer terug naar hier en nu
en bedenk: "Toch jammer dat dit niet in Brussel hangt, in de statige hal van het Stadhuis bijvoorbeeld, als een spiegel voor ons vandaag."
En ik vraag me ook af: "Is er iets veranderd? "
Ach, bisschoppen en clerici worden misschien eindelijk afgerekend op hun daden, net als politici , maar de massa loopt nog steeds mee in een dwaze optocht , elke dag speelt een andere fanfare een meeslepend lied en de echte kunstenaars worden niet altijd (h)erkend.
Weer thuis zoek ik nog één en ander op en in de briefwisseling van Ensor vind ik dit stukje over "de Intrede" die hij benoemt als "Le cortège des masques":
"Ik houd erg veel van mijn grote schilderij “Le cortège des masques”, dat mij elke dag met vreugde vervult. Als een schetterende fanfare klinkt het op, achteraan in mijn atelier. De talloze ogen van de mensen op het doek kijken mij zo lang mild en innemend aan. Ik verkoop het voor tweeduizend frank. "Is dat te veel?” (James Ensor, 13 juli 1903 aan Edmond Picard).
Misschien zou hij wel tevreden zijn met zijn plek daar hoog op die heuvel, tussen Van Gogh en Munch, waar talloze ogen mild en innemend nu naar zijn doek kijken...
Reacties
Een reactie posten